Geen lachende portretten!
De bekende portretschilder John Singer Sargent zei: “A portrait is a picture in which there is just a tiny little something not quite right about the mouth.” Vertaling : Een portret is een afbeelding waarin er iets net niet helemaal klopt aan de mond. Waarom juist aan de mond, vroeg ik me af?
Zelf begon ik met schilderen omdat ik portretten wilde maken van mensen van wie ik hou, vooral van mijn kinderen, die snel groeiden en veranderden. Ik wilde ze vastleggen in een waan da je de tijd kunt stilzetten.
Met potlood, houtskool of waterverf kon ik al direct gelijkende portretjes maken en waagde me vrij snel dat ook met olieverf te doen. Ik volgde onbewust de instelling van Pippi Langkous: “Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan”. Ik gaf me op voor een paar cursussen en ondertussen schilderde ik op los.
Voor een tentoonstelling stuurde ik het portret van mijn toen zevenjarige zoon in, lachend. Zijn lach is heel kenmerkend voor hem, hij heeft mooie tanden, en ik vond het dus heel normaal om hem zo af te beelden. De kunsthistoricus die het commentaar op het ingestuurde werk leverde, vond dat maar raar, een lachend portret, dat hoorde niet; “Heb je ooit een lachende Rembrandt gezien, met tanden?”. Ik was even verrast en durfde niet in discussie te gaan met een autoriteit, maar dacht bij mezelf : “ Met het gebit dat mensen toen hadden, is het logisch dat ze voor portretten hun hun mond dicht hielden.”
Uiteindelijk bleek het toch wel mee te vallen en zo kwam ik door de jaren meerdere lachende portretten van bekende schilders tegen. Zoals bijvoorbeeld het lachende portret van Rembrandt hieronder.
Ook Frans Hals schilderde vaak lachende portretten, hier twee voorbeelden :
Later toen ik op de klassieke academie zat, zag ik een interview met de beroemde Engelse schilder Francis Bacon, waarin hij vertelde over zijn fascinatie met open monden. Hij vond ze moeilijk te schilderen maar hij was er ook door geobsedeerd.
Een schilderij is nooit helemaal af
John Singer Sargent is een van de beste klassieke portrettisten. Het is mij nooit opgevallen dat er iets niet klopt aan de monden die hij heeft geschilderd.
Met welke zou hij zelf niet tevreden zijn geweest? Dat moet iets geweest zijn wat alleen hij zag. Kunstenaars in het algemeen, zijn nooit helemaal tevreden met hun werk. Ze vinden vaak dat er ergens nog iets niet klopt. Een schilderij is dan ook nooit helemaal af. Er zijn zelfs beroemde schilders betrapt met verf en penselen in hun zak, terwijl ze onderweg waren naar her museum om hun schilderij dat daar hing te verbeteren.
Zelf, heb ik me voorgenomen om af te blijven van mijn vroegere werk en dat lukt me aardig. Ik begin liever weer aan een nieuw schilderij. Ontevredenheid is een grote drijfveer voor kunstenaars, het beste werk moet nog gemaakt worden.
In mijn portretten blijf ik in de weer met open monden en tanden.
Ik zie nu beter wat ik in mijn vroegere werk niet helemaal goed kon zien en verbeter me nog steeds. De mond bestaat niet alleen uit de voortanden maar het hele gebit. Daarnaast hebben ook de dingen die je niet ziet hun plek achter de lippen, de huid en gezichtsbegroeieng (snor, baard) en als je daarmee rekening houdt, krijg je een goed kloppende afbeelding. De lippen zelf vind ik eigenlijk moeilijker te schilderen dan de tanden De lippen zijn zo bewegelijk, zo verschillend per persoon, en krullen naar boven of naar benden, met alle plooien eromheen…
Er zal vaak iets kleins niet kloppen aan een portret, maar hoe belangrijk is dat als de schilder de essentie van geportretteerde persoon heeft gevangen en een goed schilderij heeft gemaakt? Net als mensen zelf zijn schilderijen niet perfect….
